Jak współpracować z drukarnią?

Najważniejszą rzeczą w komunikacji z drukarnią jest to, żebyś sam dokładnie wiedział, czego od niej oczekujesz. Musisz wiedzieć: jakiego rodzaju wydawnictwo chcesz stworzyć (ulotka, katalog, folder, broszura, teczka itp), jakiego papieru chcesz użyć (rodzaj i gramatura), jaki chcesz mieć format docelowy pracy (np. A4) oraz jaki ma być sposób wykończenia (np. uszlachetnianie lakierem, zaginanie, zaokrąglanie rogów).

Staraj się nie tworzyć bariery niezrozumienia. Poznaj język i gwarę drukarzy. Wyrazy, których znaczenie należy znać zebrałem na końcu artykułu, w formie słowniczka. Zagadnienia w tym tekście potraktuję powierzchownie z uwagi na ograniczoną objętość artykułu. Zależy mi na tym, abyś Drogi Czytelniku zrozumiał je, a nie zakopał się w teorii lub szczegółach konkretnego rodzaju procesu wydawniczego.

Czym różni się druk cyforwy od offsetowego?

Zasadnicza różnica pomiędzy tymi dwoma formami druku polega na tym, że druk cyfrowy pozwala na wydrukowanie bezpośrednio z przygotowanego pliku jednego egzemplarza dzieła bez dodatkowych kosztów przygotowalni, naświetlania blach i rozjazdu maszyny. Często nie zdajemy sobie sprawy, ale najprostszy przykład urządzenia do druku cyfrowego większość z nas posiada na biurku. Jeśli posiadamy drukarkę czy to atramentową, czy laserową to posiadamy sprzęt do druku cyfrowego. Z uwagi na koszty eksploatacyjne w przemysłowych maszynach do druku cyfrowego najbardziej popularna jest technologia laserowa. Polega ona na tym, że światło lasera naświetla bęben, do którego w miejsca naświetlone przylegają drobinki tonera. Te drobinki przenoszone są na papier, który w ostatniej fazie przechodzi przez piec „wtapiając” je w arkusz. Nie mamy tu zbyt dużego wpływu na proces wytworzenia. Jakość druku zależy od zastosowanych maszyn i odpowiednio przygotowanego pliku.

Słuchaj „Marketer+” Podcast

Główne zalety druku cyfrowego to: szybkość realizacji i wysoka opłacalność przy niskich nakładach. Główne wady to przede wszystkim niższa jakość druku, mała różnorodność nośników (papierów), ograniczone możliwości dalszej obróbki introligatorskiej i uszlachetniania (samo zagięcie często powoduje odpadanie tonera, a foliowanie czy lakierowanie wiąże się z ryzykiem zepsucia nakładu).

Druk offsetowy to odmiana druku, gdzie obraz tworzony jest za pomocą form drukowych (blach), które za pośrednictwem cylindrów pokrytych gumą (obciągów) nakładają farbę na papier tworząc wzór. Druk offsetowy składa się z procesów przygotowania, druku i obróbki. Drukarz musi naświetlić blachy, które wpina do maszyny i po wykonaniu ustawień rozpoczyna proces druku. Aby uniknąć rozczarowania jakością druku dobrze jest zrobić odbitkę kontrolną (proofa) do której drukarz będzie „podciągał” kolory. Wskazana jest też osobista kontrola (akceptacja druku). W takim przypadku udajemy się do drukarni w momencie, kiedy rozpoczyna się proces druku i w oparciu o porównanie z proofem akceptujemy (najczęściej poprzez złożenie podpisu) egzemplarze uznane przez nas za właściwe. Zabieramy ze sobą kilka sztuk wydrukowanych arkuszy (dobrze jak są oznaczone np. pieczątką drukarni, albo podpisem drukarza), a jeden podpisany przez nas zostawiamy w drukarni. Jest to dla nas zabezpieczenie w przypadku, gdy odebrany już z drukarni gotowy wyrób był niezgodny z naszymi oczekiwaniami. Standardowy rozbieg maszyny to kilkadziesiąt arkuszy papieru. Zużycie tego papieru jest niezbędne aby poustawiać odpowiednio wszystkie parametry i ustabilizować druk. Oznacza to, że na początku druk offsetowy wygeneruje nam wysokie koszty, które wraz z ilością nakładu będą się „amortyzować”. Trzeba wiedzieć, że proces druku nie jest stały. W trakcie procesu drukarz stale dąży do utrzymania odpowiedniego dozowania farb. Dlatego nie ma idealnie jednolitego nakładu. W druku offsetowym zawsze zakładamy tolerancję na odstępstwa od zaakceptowanej odbitki wzorcowej. Im lepsza maszyna drukarska i lepszy drukarz, tym mniejsze odstępstwa.

Główne zalety druku offsetowego to: duża różnorodność nośników (papierów), które możemy użyć, najwyższa (tu oczywiście wiele zależy od warunków) jakość druku, duże możliwości introligatorskie i uszlachetniania. Wady: wysoki koszt „rozruchu” i konieczność „amortyzacji” kosztów przygotowalni, czasochłonny cykl produkcyjny i to o czym rzadko się mówi – wysoka zależność pomiędzy jakością druku, a stanem technicznym maszyn i umiejętnościami drukarza (może to przerodzić się w zaletę, ponieważ drukarz może też „poprawić” kolorystykę naszego dzieła ręcznie zmieniając parametry nasycenia farb).

Rodzaje plików graficznych i błędy najczęściej popełniane przez nowicjuszy

Najpowszechniejszym standardem plików nadających się do druku jest PDF. Standard ten powstał po to, aby bez względu na klasę urządzenia na wydruku wyglądał zawsze tak samo. Poprawny PDF powinien zawierać wszystko to co jest potrzebne do właściwego wydrukowania dzieła. Najważniejsza jest sama grafika. Musimy pamiętać, aby kolory opisane były w CMYKu i sprawdzić, czy zdjęcia zostały odpowiednio przekonwertowane. Aparaty cyfrowe, skanery, monitory działają w przestrzeni RGB. Jeśli chcemy, aby nasze zdjęcia wydrukowały się poprawnie należy je przed włożeniem do publikacji przekonwertować do CMYKa. Najczęściej na monitorze to zdjęcie nie będzie już takie „ładne”, ale taka operacja spowoduje, że na wydruku nie będzie „sinoniebieskie”. Jeśli natkniemy się na opcję wyboru profili kolorystycznych ustalmy jeden domyślny i stosujmy go do wszystkich zdjęć w danej pracy. Należy również pamiętać, że zdjęcie powinno mieć rozdzielczość nie mniejszą niż 300 dpi (dots per inch – punktów na cal). Jeśli ta rozdzielczość będzie mniejsza – zdjęcie w druku może wyjść nie ostre. Jeśli jednak wielkość posiadanego oryginału nie da nam możliwości uzyskania takiej rozdzielczości, nie ”podciągajmy” jej sztucznie. Nie podniesie to jakości.

Jak już przebrniemy przez etap kreacji dobrze jest skonsultować się z drukarnią odnośnie samego przygotowania pracy do druku. Większości wystarczy sam plik z oznaczeniami linii cięcia (czarne odcinki na brzegach pracy). Ale niektóre z nich życzą sobie, aby praca była w całości przygotowana według wytycznych. Powinniśmy wtedy otrzymać makietę z informacjami jak praca powinna być ułożona na arkuszu, jakie znaki drukarskie powininny się tam znaleźć itp.

Przygotowując kilka pierwszych prac zwróćmy się o pomoc w weryfikacji pliku do osoby zaufanej, lub samej drukarni. Jeśli poinformujesz drukarnię, że jesteś nowicjuszem, na pewno przyjrzą się pracy dokładniej i poinformują o błędach, na naprawę których nie będzie jeszcze za późno.

Co to jest CMYK?

W teorii CMYK to oznaczenie, które powstało z pierwszych liter podstawowych farb używanych w druku offsetowym. Są to: C – cyjan (jasnoniebieski), M – magenta (fioletowy), Y – yellow (żółty), K – key (czarny, spotkałem się też z określeniem kontur). Te cztery kolory, poprzez ich umiejętne wzajemne nakładanie, dają największą paletę barw. Nazwano je farbami procesowymi (stąd często określenie „process CMY” lub „CMYK”). Na kolory CMYK powinieneś patrzeć tak, jak na warstwy kolorowej folii kładzionej jedna na drugą. Barwa składa się najczęściej z trzech pierwszych kolorów. Farby czarnej używa się dla podkreślenia konturów i do budowania małych obiektów (drobny druk). Jednak, aby osiągnąć „ładną” czerń nakłada się C, M, K w odpowiednich proporcjach.

Przykładowo kolor czerwony uzyskujemy nakładając M + Y (M=100%, Y=100%). Proporcje wpływają na „intensywność” czerwieni. Jeśli damy mniej magenty – wyjdzie nam kolor pomarańczowy. Jeśli mniej żółtego kolor zacznie wpadać w fiolet. Kolor biały to zwyczajnie brak farby czyli C=0, M=0, Y=0, K=0.

Uwaga!!! Twój biały będzie co najwyżej tak biały, jak zastosowane podłoże (papier czy karton). W zależności od jakości zastosowanego podłoża może ono być bielsze lub bardziej szare. Sam kolor podłoża oddziałuje na cały proces druku, a to oznacza, że drukując na szarym papierze nigdy nie wyjdzie Ci super soczysta barwa. Żółty kolor i inne jasne tony będą „przygaszone”. Na ten fakt musisz zwrócić szczególną uwagę. Możesz się bardzo przykro rozczarować w momencie, kiedy praca, którą oglądałeś na monitorze była „śliczna”, miałeś proofa, który wyglądał jeszcze lepiej niż obraz na monitorze, a z maszyny drukarskiej schodzi coś szaro-burego, co tylko podobne jest do tego, czego się spodziewałeś.

Podstawowe problemy z kolorami

W pracy codziennej spotykamy się najczęściej z dwoma modelami uzyskiwania barw z odpowiednio mieszanych kolorów podstawowych. Są to: opisany już CMYK oraz RGB. Model kolorów CMYK używany jest w maszynach „odtwórczych” (od drukarek po olbrzymie maszyny drukarskie). Z kolei model RGB wykorzystywany jest głównie w monitorach komputerowych i cyfrowych aparatach fotograficznych.

Główne różnice w tych skalach to ilość kolorów podstawowych używana do zbudowania danej barwy oraz sposób wykorzystania działania światła.

CMYK – to cztery kolory, na których światło się rozprasza. Suma nasycenia wszystkich farb może dać teoretycznie maksymalną wartość 400% (każdy kolor po 100% pokrycia). Efektem takiego zestawienia jest kolor czarny.

RGB – to trzy kolory (Red – czerwony, Green – zielony, Blue – niebieski). W tym procesie najłatwiej wyobrazić sobie otrzymanie odpowiedniej barwy świecąc trzema latarkami o kolorach: czerwonym, zielonym i niebieskim na czarną ścianę. Czarny kolor powstaje wtedy, kiedy wszystkie kolory będą nieaktywne (zgaszone). Żółty – to maksymalnie „rozpalone” czerwony i zielony. Białą barwę natomiast buduje się poprzez „zapalenie” wszystkich trzech kolorów.

W CMYKu na barwę wpływa białość podłoża. W RGB możesz zmienić „jakość” pracy, podciągając suwak od kontrastu i jasności a problemem jest uzyskanie idealnej czerni. Dlatego, bez poznania zależności pomiędzy oddziaływaniem na siebie tych dwóch modeli budowania barw nie uda Ci się samodzielnie właściwie zaprojektować materiału do druku. To, co widzisz na monitorze jako pięknie nasyconą zieleń w druku, pomimo dołożenia wszelkich starań, może wyjść „brązowo”. Dlatego ważne jest, abyś przygotowanie swojej pracy zlecił doświadczonemu operatorowi DTP lub działał pod jego nadzorem. Jeśli chcesz jednak rozpocząć własną przygodę z przygotowaniem materiałów do druku, to zalecam rozpoczęcie jej od „prostych” i niekosztownych prac, abyś wraz z nabywanym doświadczeniem zmniejszał ryzyko poniesienia wysokich kosztów za popełnione błędy.

Powinienem wspomnieć jeszcze o kolorach dodatkowych. CMYK i RGB dają nam możliwość stworzenia wielu barw, ale nie wszystkich. Nie możesz np. utworzyć koloru złotego, srebrnego i kolorów odblaskowych. Jeśli musisz takich kolorów użyć, powinieneś je przygotować jako oddzielny przelot. Kolor najlepiej określić według skali Pantone. Kolor ten przed zastosowaniem możesz zobaczyć w próbniku i wskazać drukarzowi jego oznaczenie. Powinieneś pamiętać, że kolory Pantone nakłada się na arkusz jako ostatnie i mogą one zakryć to, co jest pod nimi.

Jak wybrać właściwą drukarnię?

Masz już podstawową wiedzę na temat druku i barw potrzebną Ci do oceny wyboru właściwej drukarni.

Z uwagi na różnorodność maszyn, jakie każda drukarnia może posiadać w swoim parku maszynowym powinieneś kierować się następującymi zasadami:

1) Możliwie precyzyjnie sformułuj zapytanie ofertowe. W tym przypadku im bardziej precyzyjnie uda Ci się zdefiniować i sparametryzować zamówienie, tym lepiej. Mniej niedomówień, to mniej stresu. Na etapie składania zapytań ofertowych nie jest nietaktem konsultowanie się z różnymi drukarniami. Każda z nich przekaże swoje uwagi, a na ich podstawie Ty zbudujesz właściwy opis techniczny swojego zlecenia.

Informacje, które musisz zgromadzić samodzielnie:

• rodzaj wydawnictwa (ulotka, teczka, gazetka i inne)
• nakład (ilość sztuk).

Elementy oferty, w określeniu których może pomóc Ci drukarz:

• rodzaj zastosowanego podłoża (można poprosić o próbnik i ustalić jaki papier dla Twojego wydawnictwa jest dostępny i odpowiedni),
• wymiar końcowy (często zmniejszenie wymiaru o kilka milimetrów daje duże oszczędności),
• sposób uszlachetnienia (jeśli chcesz, aby dodatkowo „wzbogacić” druk, np. o lakierowany element lub dodatkowe kolory),
• sposób wykończenia (np. ulotka złożona w pół, wycięty otworek i wiele innych),
• sposób pakowania i ilość egzemplarzy w paczce,
• termin przekazania materiałów do drukarni oraz termin ich wykonania.

2) Wybierz tę drukarnię, która jest w stanie wykonać zlecenie, zgodne z Twoimi oczekiwaniami, w całości we własnym zakresie. Dzielenie realizacji zlecenia powoduje, że ryzyko niezadowalającego efektu pracy przejmujesz na siebie. Jeśli praca będzie drukowana w jednej drukarni, a wykańczana czy uszlachetniana w innej, to uzyskanie jednoznacznych argumentów odnośnie tego, na którym etapie praca nie została wykonana prawidłowo może być trudne.

3) Zwrócić uwagę na fakt, czy drukarnia wykonywała zlecenie o podobnym stopniu trudności. Poproś o próbki ich wyrobów i na tej podstawie porównaj ją z innymi. Jeśli masz taką możliwość popytaj o opinię i ocenę Twojego wyboru.

4) Wybierz drukarnię, która spełniła powyższe parametry i zaoferowała najniższą cenę.

Słowo na koniec

Tak jak dobrego podróżnika cechuje bagaż doświadczeń, tak i w Twoim przypadku kolejne przygody z drukarniami zahartują Twoje umiejętności przewidywania i właściwej komunikacji. Nie bój się nowych wyzwań, ale w swoich ocenach bądź ostrożny, bo koszty niewłaściwych decyzji mogą być bardzo wysokie. Nie unikaj pytań. „Lepiej zrobić z siebie na krótko głupka, niż na długo biedaka”.
[kreska]Słownik:
Apla – jednolite tło tekstu lub ilustracji, na którym cała powierzchnia jest w 100% zadrukowana. Tak jakbyś arkusz papieru zanurzył w określonym kolorze farby.
Bigowanie (przygniatanie) – odciskanie rowków (bigów) na papierze lub kartonie, aby ułatwić załamywanie. Proces może się odbywać przy pomocy wykrojników, taśm nagniatających lub ręcznie. Bigowanie jest potrzebne, aby grubsze papiery miały estetyczną linię zgięcia.
Blacha (matryca) – forma, służąca do wykonywania odbitek.
CMYK – zestawienie czterech kolorów farb drukarskich stosowanych w poligrafii. Skrót oznacza: Cyjan – jasnoniebieski, Magenta – fioletowy, Yellow – żółty, Key – czarny.
DTP – (Desktop Publishing) proces komputerowego przygotowania projektu do druku. Przygotowana praca jest zapisywana w pliku postscripowym (PS) lub pliku PDF.
Falcowanie (załamywanie) – składanie arkusza papieru w celu osiągnięcia oczekiwanego formatu i liczby stron. Miejsce zgniecenia arkusza (falc) staje się krawędzią.
Impozycja (montaż elektroniczny) – odpowiednie ułożenie (zaplanowanie) na arkuszu drukarskim całego obrazu (kilku użytków lub stron składki) przeznaczonego do druku wraz z niezbędnymi oznaczeniami potrzebnymi podczas procesu druku i po wydrukowaniu.
Koloratka (kostka densytometryczna) – kolorowy pasek umieszczany na końcu arkusza drukarskiego, celem sprawdzania gęstości optycznej farby na wydrukowanym arkuszu.
Lakier dyspersyjny – lakier drukarski, służący zabezpieczeniu wydruku przed ścieraniem farby.
Proof – odbitka próbna, stanowiąca wzór kolorystyczny dla materiałów drukowanych. Wykonywana na specjalnie skalibrowanych urządzeniach metodą analogową, która odzwierciedla obraz rastra drukarskiego lub metodą cyfrową.
Pantone – system barw drukarskich opracowanych przez firmę Pantone, powstałych przez zmieszanie 15 pigmentów (w tym białego i czarnego). Nie zawsze kolory mają odwzorowanie w systemach CMYK i RGB.
Paser (punktura) – element graficzny, najczęściej we wszystkich kolorach stosowanych w danej pracy, umieszczany na publikacji w celu dokładnego „spasowania” drukowanego obrazu kolejnymi farbami w to samo miejsce.
Raster – obraz, składający się z drobnych jednotonalnych kropek, który daje efekt półtonów.
Składka – zadrukowany arkusz papieru, który po złożeniu daje publikację końcową. Złożona składka może mieć: 4, 8, 12, 16, 20, 24 lub 32 strony.
Spad – pole druku, które wychodzi poza obszar publikacji i jest przeznaczone do odcięcia. Stosowany, aby obszar druku dochodził do krawędzi po obcięciu arkusza.
Sztancowanie – wykrawanie z materiału (np. arkusza papieru, tektury, kartonu) pożądanego, skomplikowanego kształtu. Wykonywane przy pomocy wykrojnika, który jednocześnie może służyć do bigowania.
Użytek – jedna kopia pracy lub jej część, która mieści się na arkuszu drukarskim. Jeśli format pracy jest mniejszy niż arkusza, przygotowuje się kilka użytków (np. na arkuszu A2 mieści się 8 użytków formatu A5).
Tinta – powierzchnia zadruku w mniej niż 100% pokrycia kolorem, najczęściej delikatne pokrycie jakimś kolorem.
Znaczniki cięcia – oznaczenie graficzne na arkuszu, wskazujące miejsce, w którym ma być odcięty spad.